Bądź tam, gdzie stąpają właśnie Twoje stopy. (powiedzenie)
Bardzo często, kiedy myślimy o praktykowaniu uważności, wyobrażamy sobie ćwiczenia oddechowe lub medytację. Dla mnie jednak uważność nierozerwalnie łączy się z byciem w naturze. Przyroda, jak żadne inne miejsce, pozwala nam się chwilowo odłączyć od atakujących nas bez przerwy bodźców: szumu urządzeń elektronicznych, ciągłych powiadomień, telefonów, przychodzących maili i wszystkiego tego, co kradnie naszą uwagę. Wyjście na spacer to coś więcej niż zaczerpnięcie powietrza. To jak wzięcie głębokiego oddechu po zbyt długim zanurzeniu w środowisku męczącym dla naszego układu nerwowego. To sposób na powrót do siebie, do równowagi.
Gdy przestępujemy próg lasu i zaczynamy wędrować, możemy (…) wyzwolić się z tej gorączkowej wielozadaniowości, która wypełnia nam zbyt wiele dni. Najlepiej po prostu iść. (Christopher Ives Zen wędrowny, str. 85)
Aby jednak to, co zostawiliśmy za zamkniętymi drzwiami naszego mieszkania nie wracało do nas na spacerze, potrzebne nam narzędzia, które pomogą nam w praktykowaniu uważności. Jednym z nich jest uważny spacer, który Jon Kabat-Zinn opisuje w następujący sposób:
Uważny spacer przynosi nowe przyjemności. Chodzenie to coś, co większość z nas robi w ciągu dnia. Możemy ćwiczyć, nawet jeśli tylko przez kilka minut, uważne chodzenie. Zamiast jednak być „w naszej własnej głowie” i analizować wszystkie kłębiące się w niej myśli, możemy rozejrzeć się i zauważyć to, co widzimy, słyszymy, czujemy. Możemy zauważyć odczucia w naszym ciele podczas chodzenia; wrażenia i ruch naszych stóp, nóg, ramion, głowy i ciała podczas stawiania każdego kroku; nasz oddech. Myśli będą stale napływać, ale możemy je po prostu zauważyć, a następnie przekierować naszą uwagę z powrotem na chodzenie.
Suzy Read w swojej książce The self-care revolution rozumie uważny spacer w następujący sposób:
Idź na spacer. Obserwuj zjawiska rozgrywające się zarówno na zewnątrz jak i w Twoim wnętrzu. Zwróć uwagę na to, co jest dookoła Ciebie: na zwierzęta, które widzisz, ludzi, pogodę, zieleń, architekturę. Spróbuj przysłuchać się wewnętrznemu dialogowi, który prowadzisz. Nie angażuj się jednak w to, co Cię otacza, nie analizuj tego, co się wydarza. Po prostu to dostrzegaj.
Obecny czas sprzyja zanurzeniu w naturę. Lipiec to czas urlopów a tym samym wyjazdów do miejsc otoczonych przyrodą, której tak bardzo nam brakuje w codziennym życiu. Nie ma chyba lepszego sposobu na zanurzenie się w uważność niż spacer brzegiem morza, wędrówka po górskich szlakach czy leśnym duktem. Jednak
Ci z nas, którzy uwikłali się w życie pełne szaleńczego pośpiechu, potrzebują strategii oferujących alternatywę. Kiedy podczas pieszej wędrówki lub przechadzki po parku, idąc ciężkim krokiem, poczujesz, że się spieszysz, lub że plączą ci się myśli, spróbuj na kilka minut zwolnić. A najlepiej zatrzymaj się na minutę. Weź kilka oddechów. Zamień się w słuch. Słyszysz jakieś ptaki? Co to miejsce do Ciebie mówi? Czy wiatr owiewa ci twarz? Czujesz zapach ziemi lub otaczającej Cię roślinności? Jaki smak masz w ustach? (…) Kierowanie uwagi na każdy ze zmysłów może pogłębić w nas świadomość własnego ciała i wszystkiego, co dzieje się wokół nas w lesie lub ogrodzie. Może nawet nauczyć nas zwalniać tempo, użyczając nam, jak to nazwał Gerald May, „mocy spowalniania”, zarówno ciała i umysłu. (Christopher Ives Zen wędrowny, str. 66)
Jak doskonale wiemy, wcale nie tak łatwo odciąć się od tego, co zostawiliśmy za sobą wyjeżdżając na urlop. Wielu z nas, mimo że fizycznie przebywa w pięknych okolicznościach przyrody, to myślami nadal jesteśmy w pracy. Nasze myśli zaprzątają sprawy, które teoretycznie zostawiliśmy kilkaset kilometrów za sobą, nie pozwalając nam w pełni cieszyć się wolnymi chwilami. Właśnie wtedy z pomocą może przyjść uważny spacer w połączeniu z pisaniem refleksyjnym.
Dlaczego do uważnego spaceru warto dorzucić element pisania? Bo nic tak nas naturalnie nie spowolni jak pisanie odręczne. Ręka jest wolniejsza niż przepływające przez nasz umysł myśli. Nie uda jej się zapisać wszystkiego. Dzięki temu umysł będzie musiał zwolnić, dostosować się do niej. A przecież o to nam właśnie chodzi: o zatrzymanie natłoku myśli, skupienie się na chwili obecnej, dostrzeżenie umykających nam szczegółów.
Poniżej znajdziecie kilka pomysłów na uważne pisanie w naturze do praktykowania na wakacjach. Część z nich jest podobna do tych, którymi dzieliłam się z Wami opowiadając o spacerach, na które zabieram moich studentów na początku mojego kursu Pisania kreatywnego (artykuł na ten temat znajdziecie tutaj). Jednak mimo tego, że zadanie pozostaje podobne, nasze doświadczenia (i wpisy dziennikowe!) będą zupełnie inne. Bo i okoliczności przyrody są zupełnie inne!
Każde ćwiczenie zaczyna się następująco:
Wybierz się na spacer po swojej letniej okolicy. W zależności od miejsca, gdzie spędzasz urlop, może to być spacer wzdłuż brzegu morza lub jeziora, w lesie czy na górskiej polanie.
Uważny spacer
Rozejrzyj się dokoła. Zwróć uwagę na to, co Cię otacza. Co widzisz? Co słyszysz? Jakie zapachy do Ciebie docierają? Możesz na chwilę zamknąć oczy, aby jeszcze lepiej wczuć się w otaczający Cię świat. Postaraj się zanotować swoje doznania w dzienniku.
Spacer oczami dziecka
Obserwuj otaczający Cię krajobraz oczami dziecka. Na co zwracasz uwagę? Jakie dźwięki Cię fascynują? Dokąd kierujesz swoje kroki w pierwszej kolejności? Czego koniecznie chcesz dotknąć? Na co wejść? Czego spróbować? Na koniec zastanów się jak inny jest ten spacer w wykonaniu Twoim i Twojego młodszego odpowiednika.
Dźwięki lata
Znajdź wygodne miejsce, gdzie będziesz mógł usiąść. Zamknij oczy. Skoncentruj się na dźwiękach dokoła. Co słyszysz? Postaraj się wyróżnić każdy dźwięk, który dochodzi do Twoich uszu. Następnie postaraj się ubrać te dźwięki w słowa.
Nocny spacer
Wybierz się na spacer po swojej letniej okolicy po zachodzie słońca. (Aby czuć się bezpieczniej, możesz zabrać ze sobą towarzysza Twojej wędrówki.) Zwróć uwagę na otoczenie, które mijasz. Jak różne jest ono od tego, które widzisz za dnia? A co z dźwiękami? Czy do Twoich uszu dochodzi to, co słychać rano, gdy dzień dopiero wstaje? Jakie zapachy do Ciebie docierają? Jak inne są one od tych, które zazwyczaj Ci towarzyszą w tym miejscu? Spójrz niebo. Spróbuj skoncentrować się na tym, co widzisz nad sobą. Po powrocie do domu postaraj się opisać swoje wieczorne doświadczenia w dzienniku.
Medytacja spacerowa
Wybierz się na spacer. Skup się na tym, co odczuwasz idąc. (Jeżeli to możliwe, zdejmij buty i maszeruj boso.) Jak zachowuje się Twoje ciało podczas chodzenia? Co czujesz? Jeśli Twój umysł zacznie gdzieś błądzić, postaraj się ponownie skupić na wrażeniach zmysłowych. Następnie znajdź miejsce, gdzie mógłbyś usiąść. Zanotuj swoje doświadczenia.
Pisząc ten artykuł, inspirowałam się i korzystałam z następujących książek:
- Ives, C. 2022. Zen wędrowny. Jak odnaleźć spokój w czasie życiowych burz.
- Reading, S. 2017. The self-care revolution.
- Smith Whitehouse, B. 2019. Pieszo i beztrosko. O sztuce spacerowania.